Lontar Eka Pertama
Nihan
tingkahing krda krama, ri tembening atemu tangan, wusnya adengen-dengen ring
sanggar agung, jumujug ring pakasutan, angarwana, adhrtikrama, wus teka ring
wara, angrep ikang matsyaketu, dyus-dyusen tang kamini, dening tata mrik, mwah
anggyan-anggyan, sabhusaning ratnakanya, makadi prarasan, sahananing prani,
mwah sasayut tabuh rah 1. Saha tabeh-tabehan tang raramyan, mwah tanggara, yan
wus wahwa saparas, tembyaning ananggung srinatha, tukunen tang weniya, dening
priyanya, maka panukunya, artha, madhyanya rajata, uttamanya kancana, makadi
sabagyan yan hana mreka kaminya. Yan wus sareng peteng kanya, sapocapan lawan
priyanya, makadi madumpil-dumpilan, tukunen tang nadanya, dening kalpika rukmi,
amata ratna, sabagya rajata, lalamakana patola sutra, wahana bokor hema, mwang
sang papangantyan, yang durung akrab kambe, haywa sire uwetwing umah, angideki
lebuh agung, bwat ila-ila. Nyan dharmaning sang papangantyan, yan wus atemu
smara, haywa ipal-ipal, sarisarya nangken ratriya, ring jroning paturwan,
abrata silyasih, lanang istri, yan durus subha diwasa, bwat agawe ila-ila
phalanya. Kramaning kakung apapangantyan, haywa sira pasah lawan istrinta,
haywa sire akrida ring istri len, yan durus subha diwasa, kadi lagi, yan subha
diwasa, wenang sekama-kama.
Terjemahan;
Inilah tata upacara
perkawianan, pada awal perkawinan, setelah melaksanakan upacara madengen-dengenan di sanggar agung, lalu wenuju ketempat
tidur, untuk membuktikan (?), dengan mengadakan persetubuhan (?) dan setelah
tiba waktunya mengeram seperti ikan (?), mandikanlah wanita itu, berikan
wewangian dan pakaian, segala busana wanita cantik. Kemudian melaksanakan upacara paprasan dengan segala jenis banten, dan sesayut tabuh rah satu buah. Serta bunyi-bunyian
keramaian dan kentongan setelah setelah tiga hari, sebagai permulaan meladeni
suami, kemudian belilah beningnya oleh suaminya, sebagai pembelinya adalah
harta, menengahnya perak, utamanya emas dan beruntung bila ada mereka kaminya.
Apabila sudah hidup bersama dengan si wanita, bercakap-cakap dengan suaminya,
seperti bersenda gurau, maka belilah nadanya dengan kalpikarukmi, yang bermata batu mulia, beruntung bila ada perak
alasi patila sutra, tempatkan pada talam emas. Dan bila mempelai belum
melaksanakan upacara perkawinan, janganlah keluar rumah, menginjak jalan raya,
karena sangat berbahaya. Berikut kewajiban pengantin, setelah melakukan
hubungan suami istri, janganlah kurang hati-hati, pada setiap malam, di tempat
tidur, hendak melakukan brata silih asih,
baik yang laki maupun perempuan, apabila belum hari baik, apabila melakukan
hubungan sangat berbahaya akibatnya. Sebaiknya laki-laki yang baru kawin,
janganlah berpisah dengan istrimu, janganlah bersenggama dengan orang lain.
Bila belum hari baik (jangan melakukan senggama), seperti biasanya, tetapi bila
hari baik dapat dilakukan sepuas-puasnya.
Nyan
bantening wong papangantyan, caru kal munggah ring luhuring aturu, banten suci
adandanan, daksina 1, malih canang gantal, buratwangi, 1, sekar gagempolan
putih kuning, raka nyahnyah gulakelapa, pisang emas, miwah tumpengdodol,
tumpeng satuh, tumpeng camani, samapta pada madandanan. Malih beten dedari,
nasi kuning mewadah ceper janur, iwaknya antiganing itik dinadar, malih
rantasan petak ardhanareswari, tekaning tetabuhan genep, mekadi kukus arum.
Miwah ceniga, sampyan gantung pada janur. Swening abanten, yen durun metu akrab
kambe, haywa ipal-ipal, sari sarya abanten ri luhuring aturu.
Terjemahan
Inilah banten orang
kawin. Banten yang ditaruh di atas tempat tidur, banten suci satu perangkat,
daksina 1, lagi canang gantal, buratwangi 1, bunga putih kuning
gagempolan,ditambah nyahnyah gula kelapa, pisang emas, lagi tumpeng dodol.
Tumpeng satuh, tumpeng cemani, dengan kelengkapannya masing-masing. Lagi banten
dadari : nasi kuning berwadah ceper, dari janur, ikannya telor itik dadar. Lagi
rantas putih, ardhanareswari, dan tuak-arak-berem lengkap, terutama kukus
harum. Lagi ceniga, sampyan gantun masing-masing dari janur. Lamanya
menghaturkan banten selama sebelum melaksanakan upacara perkawinan. Janganlah
kurang hati-hati, haturkanlah banten diatas tempat tidur setiap hari.
Nihan
tingkahing wong ababali, tembening wuwus asmara krida krama, yan harep akrab
kambo. Agung kramanya, angadekakin sanggar tawang, saha ibu dengen, genep
sakramanya kadi nguni, caru kang munggah ring sanggar 6 danan, tekeng catur
warna gana, genep sakramaning caru suci, den kayeng lagi, saha runtutanya.
Terjemahan
Berikut tatacara orang
yang diupacarai, pada awal perkawinan, apabila ingin melaksanakan upacara
perkawinan, dalam tingkatan besar, (patut) mendirikan sanggar tawang dan ibu
dengen, tatacaranya seperti dahulu. Banten yang dinaikan di sanggar (agung) 6
perangkat, serta catur warna, gana, tata upakara banten suci lengkap, seperti
biasanya, dengan bagian-bagiannya.
Mwah
caru ring sor, banten suci adandanan, celeng recah 1, den kadi isining
panggunagan, sangkepang celeng guling 1, pangiring guling bebek 1, pabangkit 1,
tadah 1, sesayut agung 1, sanga urip 1, teenan 1, tumpeng 35 bungkul, ayam 35
ukud, maka pemugbug gayah. Mwah panca sanak, ayam manca warna. Malih ibu sugih,
pulagembal, sekar taman, tutuan, kaklepikan, jagarasi, iwak saste gunting,
sasayut katututan, sami pada1. Mwah peras 2, gelar sanga, gangan ing kawali,
tok sageca, sekul ingidan, psngnen pada 1. Mwah dandanan paruk sawolu,
rinajuting lawe anut warnaning dik-widik, isyaning toya pawitra, mwah paruk 4
maka catur komba, genep sakramaning lanlananing padudusan, kayeng pralagi. Mwah
cengkir caratnya mewarna 8, teken janurnya, maka elis, mekadi mrtasanjiwani.
Malih cuwek 5, mesisega manca rupa, mwah tepung tawar segawu, isuh-isuh,
kukusan sudharmala, patelesan anut weton.
Terjemahan:
Lagi caru sor, suci 1
soroh, babi potong satu ekor, seperti isi panggungan lengkap, babi guling 1
ekor, pengiring guling itik 1 ekor, pabangkit `1 buah, tadah satu buah, sasayut
agung 1, sangga urip 1, teenan 1, tumpeng 35 buah, ayam 35 ekor, sebagai
tambahan gayah. Lagi panca sanak terdiri atas ayam empat warna, lagi ibu sugih,
pulagembal, sekartaman, tutuan, kaklepikan, jagarasi, ikan sate gunting,
sasayut katututan, masing-masing satu. Lagi peras, gelarsanga, lauk dalamkuali,
tuak seguci, sekul ingidan, masing-masing satu. Lagi seperangkat priyuk, benang
warnanya sesuai dengan penjuru mata angin, diisi air suci. Lagi priuk embat
buah sebagai catur kumba, lengkap seperti uipakara pedudusan, seperti biasanya.
Lagi kendi kelapa 8 warna samapai dengan janurnya sebagai lis, seperti mrtasanjiwani.
Lagi cuwek 5 buah, berisi nasi warna, serta tepung tawar, segawu, isuh-isuh,
kukusan sudhamala, patelesan sesuai dengan hari kelahiran.
Mwah
panyucuk itik welang kalung, ayam camara, celeng mwani. Malih banten padudusan,
maka ayaban, genep kadi pralagi, haywasisir. Mwah pangliwetan, angadegaken
sanggah tutuan 1, genep sakramaning sanggar, caru suci adandanan, ring sor
daksina 1, genep sakramaning sasantun, peras lis pada 1.
Terjemahan
Lagi penyucuk : itik
belang kalung, ayam cemara, babi jantan. Lagi banten padudusan, sebagai ayaban,
lengkap seperti dahulu, jangan mengurangi (?). lagi tatacara membuat liwet,
mendirikan sanggar tutuan 1, lengkap dengan segala atributnya, banten suci satu
soroh, di bawahnya daksina satu buah, seperti sesantun lengkap, peras, lis,
masing-masing 1 buah.
Malih
banten api, tumpeg 2 bungkul, iwak sawug wiring 1, sampyan andong, tatebus
abang apasang.
Terjemahan
Lagi banten api, tupeng
2 buah, ikan ayam merah satu ekor, ampian dari daun andong, tetebus berwarna
merah satu pasang.
Mwah
keren 2, paruk 2, sami anyar, tekaning prabwatning pawon, genep pada anyar,Mwah
beras pacang liwet sinruh ping11. Maka janganya rwaning kelor, iwaknya urutan,
sambel goreng. Malih kalaning angrateng liwet, sarorwan kang pangntyan. Malih
pamipisan jenu, watujawa 1, rinajah ardhanareswari, dening dewandaru, wadah
nyiru anyar 1, lalamakan wangsul nagasari 1, tangkalung gringsing gendongan 1.
Maka wedak, sa, gagambiran, makadi sarwa wangi-wangi.
Terjemahan
Lagi keren 2 buah,
periuk 2 buah, semuanya baru, serta alat-alat dapur, lengkap dan semuanya baru.
Dan beras bahan liwetnya diberihkan 11 kali. Sebagai sayurnya daun kelor,
ikannya urutan, sambel digoreng. Pada saat memasak liwet, agar bersama-sama
kedua pengantin. Lagi alat pelumat boreh, sebuah batu jawa, digambari
ardhanareswai, dengan dewandaru, berwadah nyiru baru 1, beralaskan kai nagasari
selembar, dikalungi geringsing gendongan selembar. Sebagai bedaknya, bahanya
bunga gambir dan macam-macam wewangian.
Mwah
caruning pamipisan janu, banten suci adandanan, daksina 1, saha peras lis pada
1, malih dulurana sasayutin wong wahwasmara sahananya.
Mwah
yasa sanggrahan 1, genep kadi tingkahing mapaselang, tekeng widi-widananing
carunya, haywa sisir, atitimamah dening kebo cemeng.
Malih
padamel 2 wadah, genep satingkahing padamel, tekeng banten arepan padamel, kadi
lagi.
Terjemahan
Banten ditempat membuat
boreh, suci satu soroh, daksina 1, peras lis masing-masing 1, ditambah sasayut
orang kawin seadanya.
Lagi yasa sanggrahan 1,
lengkap seperti tatacara upacara paselang, serta banten wiwidananya, jangan
mengurangi, memakai titimamah kerbau hitam.
Lagi padamel 2
perangkat, banten padamel lengkap, beserta banten arepan padamelnya, seperti
biasanya.
Wus
mungkana, lumekas dang guru amuja puja bwat parikrama, wusing pinuja parikrama,
raris sang papangantyan ababali, saha upacara ramyan, sakadi nguni, alantaran
patawala, abyakawon, ngabakti ring sanggar, bwat parikrama saha catur warna,
wusing angabakti, laju angunduh rwaning tungtung belut, tekeng angliwet, raris
mider ring sanggar tutuan,teken genahing angliwet, ping 3, raris sambilang
anggiras ngliwet matemwang tangan. Wus mangkana laju amipis jenu, raris
madudus, majaya-jaya, makadi kaglaranira Sanghyang Pradyumna, majijiwanm saha ngayab
sapratekaning pasilih, raris mapademel, kadi nguni, raris malabaan dening sekul
liwetan, temurun saking paselang, raris mangiderin pring, mangkana kramanya,
kang wong asmarakrida krama.
Terjemahan
Setelah semuanya
lengkap, pendeta segera memuja, dengan puja orang kawin. Setelah puja demikian
dilaksanakan, lalu penganti diupacarai, dengan upacara yang meriah seperti
biasanya, memakai lataran patawala, melaksanakan upacara byakaon, sembahyang di
sanggar,sebagaimana bianya disertai dengan catur warna. Setelah sembahyang,
dilanjutkan dengan menggoyang daun tungtungbelut, sampai ketempat membuat
liwet, lalu mengiringi sanggar tutan, tiga kali, sambil bergegas membuat liwet
dengan menggandengkan tangan. Setelah itu melumat boreh, terus bersuci,
majaya-jaya, ngayab sasayut dan prani, peji uduh pisang lalung. Selajutnya
sembahyang di paselang, kemudian naik ke paselang mejaya-jaya, terutama
pemujaan terhadap Sanghyang Smara, majijiwan, serta ngayab seluruh perlengkapan
pasilih, upacara padamel, seperti biasanya, kemudian menyantap nasi liwet.
Setelah turun dari paselang lalu mengelilingi pring. Demikian tatacaranya orang
melakukan upacara perkawinan.
Kramanya
amedal akrabkambe, nista Madhya, uttama. Nista 5 dina, madhya 7 dina, uttama 9
dina. Nistaning nista 3 dina, uttamaning uttama 11 dina.
Nihan
kramanya ang papangantyan, yan huwus asmarakrida laksana, yan harep akrab
kewala, madhya, nga. Tingkahya den kaya akrab kambe agung, angliwet, amipis
jenu, saha babanten kadi nguni, bedanya, abyacari alit, genep saha widi-widana,
kadi nguni, haywa apaselang.
Terjemahan
Atur keluar bagi orang
yang kawin ada yang nista, madya atau utama. Nista setelah lima hari, media
setelah 7 hari, dan utama setelah 9 hari, paling nista setelah 3 hari, paling
utama 11 hari.
Inilah tata cara orang
kawin, setelah pengambilan, jika hanya akrab saja disebut tingkat madia.
Tatacaranya seperti orang akrab kambe agung (upacara perkawinan besar), seperti
membuat liwet, melumat boreh, dengan bebanten seperti biasanya, bedanya
menggunakan byacari (byakaon) alit (kecil), lengkap dengan widhiwidhananya
seperti dahulu, dan tidak menggunakan paselang.
Mwah
yan harep alit, nista, nga. Mangkana juga tingkahnya, kadi akrab kewala,
bedanya tn padudusan, kewala panglukatan, saparikrama, mangkana kramanya, sang
anutugana babali, lingning Sanghyang Aji, pawarah ira sang wus kreteng yasa
ring dungu.
Terjemahan
Bila ingin yang kecil,
disebut nista, tatacaranya demikian menggunakan padudusan, hanya panglukatan.
Demikian tatacaranya, orang yang hendak melaksanakan upacara perkawinan secara
lengkap, menurut Kitab Suci, kata orang yang telah berhasil dalam yasa pada
jaman dahulu.
Semalih
sira sang papangantyan kakung, yan hana sira drwya rabilyanan, makadi sang
apapangtyanwadon, yan tan marunya, yan during subha diwasa, twi yan durung
akrab tan wenang ya mamedek,mwah anglaladenana sang apapangantyan kalih dahat
ila-ila.
Yen
harep rabinya, mwah marunya, amedik sang apapangantya, yan sampun puput waneng,
maka pasungsungnya,sedah sewadah, mwang papanganan, matsya.
Terjemahan
Bilaman pegantin pria
ada memiliki istri lain, seperti pngantin wanita, bukan madunya, apabila belum
hari baik, apalagi belum diupacarai, maka tidak bolehlah ia mendekat, dan
melayani mempelai berdua, karena sangat berbahaya.
Apabila ada keinginan
istri dan madunya mendekati mempelai, apabila batas waktunya telah habis, (hal
itu dapat dilakukan) dengan (membawa) suguhan sirih satu wadah, makan-makanan
dan ikan.
Comments
Post a Comment